„Ocalona Pamięć” to tytuł książki historyka, dziennikarza i obecnego starosty sztumskiego Leszka Sarnowskiego. Książka wydana została w ramach Biblioteki Kwartalnika Prowincja w 2018 r., a poświęcona jest dziejom Żydów na ziemi sztumskiej. Nie była to liczna społeczność, ale mieszkali na sztumskiej ziemi niemal pięć wieków. Najwięcej żyło ich w Sztumie i Dzierzgoniu, ale również w Postolinie, Starym Targu czy Ryjewie (część ówczesnego powiatu sztumskiego).

Krombach, Zimmak, Cohn, Rosenberg, Herzog, Rosenthal, Seeliger, Lewin, Friedlander, Eisenstadt, Holz i wielu innych. W połowie XIX w. stanowili około 10% mieszkańców tych miast ( w powiecie niewiele ponad 1%), na początku XX w. około 3%, a przed wybuchem wojny zostało kilkoro. Części udało się wyemigrować, ale sporo z nich trafiło do obozów zagłady, skąd niewielu wróciło. Dziś niewiele pozostało po nich śladów - pamiątkowa tablica na byłym cmentarzu w Sztumie, resztki cmentarza w Dzierzgoniu i kilka pamiątek (uratowane przez pasjonatów lokalnej historii macewy, zdjęcia, przedmioty codziennego użytku, etc) w Muzeum Alyem Sławomira Michalika w dawnym kościele ewangelickim w Sztumie.

W środę, 19 kwietnia, w 80. rocznicę wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim pamięć poległych uczciła młodzież ze szkół powiatu sztumskiego, która wzięła udział w spotkaniu ze starostą Leszkiem Sarnowskim. Podczas spotkania przywołane zostały słynne słowa Mariana Turskiego, który apelował, by nie być obojętnym na przejawy agresji, rasizmu i antysemityzmu. Starosta z kolei przypomniał również słynne wersy niemieckiego pastora, antynazisty Martina Niemollera: „...kiedy przyszli po Żydów, milczałem, nie byłem Żydem. Kiedy przyszli po mnie, nie było już nikogo, kto mógłby zaprotestować”.

W spotkaniu wzięli udział uczniowie ze Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Jana Pawła II w Sztumie oraz Zespołu Szkół im. Jana Kasprowicza w Sztumie.

Upamiętniając rocznicę wybuchu w Getcie Warszawskim na terenie powiatu sztumskiego różne instytucje postanowiły pokazać, że historia nie jest im obojętna. Biblioteka Publiczna w Dzierzgoniu po raz kolejny zorganizowała akcję społeczno-edukacyjną Żonkile. Do tej samej akcji dołączył także Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Staszica w Barlewiczkach oraz Zespół Szkół im. Cypriana Kamila Norwida w Dzierzgoniu. W tej drugiej placówce stworzono nawet specjalny kącik poświęcony Getcie Warszawskiemu. Miejsce przypominające o wydarzeniach sprzed 80 lat stworzono w Gminnym Centrum Kulturalno-Bibliotecznym w Mikołajkach Pomorskich. Również uczniowie Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Kołozębiu nie zapomnieli przypiąć sobie tego dnia żółtych kwiatków, jako symbol jedności z tymi, którzy 80 lat temu postanowili walczyć o lepszy świat.

Informacja i zdjęcia: Starostwo Powiatowe w Sztumie